Warsztatowa Konferencja
Ochrony Środowiska

Rozszerzona odpowiedzialność producenta (ROP) – zmiany w 2025 i 2026

Nadchodzące zmiany w systemie Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta w Polsce, planowane na lata 2025 i 2026, koncentrują się przede wszystkim na sektorze opakowań. Ich głównym celem jest dostosowanie polskiego prawa do wymogów unijnej dyrektywy opakowaniowej (PPWR – Packaging and Packaging Waste Regulation), a także uszczelnienie i zwiększenie efektywności całego systemu. Poniżej przedstawiamy najważniejsze założenia projektu ustawy o opakowaniach i odpadach opakowaniowych 2025, który ma zrewolucjonizować podejście do gospodarki odpadami w Polsce.

Rozszerzona odpowiedzialność producenta – czym jest?

Rozszerzona odpowiedzialność producenta (ROP) to idea wywodząca się z prawa i ochrony środowiska, która zakłada, że producenci są odpowiedzialni za swoje wyroby na wszystkich etapach ich życia – począwszy od fazy projektowania, przez okres użytkowania, aż po etap utylizacji. Głównym celem ROP jest ograniczenie szkodliwego oddziaływania produktów na środowisko, zwłaszcza w kontekście gospodarowania odpadami. ROP stanowi istotny element polityki ekologicznej Unii Europejskiej.

Rozszerzona odpowiedzialność producenta (ROP) w praktyce oznacza, że producenci są zobowiązani nie tylko do projektowania bardziej ekologicznych produktów, ale również do ponoszenia kosztów i organizowania systemów zbierania oraz przetwarzania odpadów powstających z ich wyrobów. Zakres tej odpowiedzialności obejmuje m.in.:

• promowanie zrównoważonego projektowania,
• ograniczanie stosowania niebezpiecznych substancji,
• zwiększanie udziału materiałów pochodzących z recyklingu.

ROP odgrywa istotną rolę w realizacji założeń gospodarki o obiegu zamkniętym – pozwala na efektywniejsze wykorzystanie zasobów, ogranicza ilość odpadów trafiających na wysypiska i wspiera redukcję emisji gazów cieplarnianych. Implementacja tego podejścia stanowi odpowiedź na rosnące problemy związane z degradacją środowiska, zmianami klimatycznymi i koniecznością racjonalnego zarządzania zasobami naturalnymi.

Rozszerzona odpowiedzialność producenta kogo dotyczy?

Rozszerzona Odpowiedzialność Producenta dotyczy przede wszystkim przedsiębiorców, którzy wprowadzają na rynek produkty w opakowaniach. Obejmuje to zarówno producentów, importerów, jak i dystrybutorów. Systemem mają zostać objęte wszystkie opakowania, przeznaczone zarówno dla indywidualnych konsumentów, jak i dla przemysłu oraz handlu B2B. Ma to zapobiec nieszczelnościom w systemie i zapewnić kompleksowe objęcie wszystkich rodzajów opakowań.

Planowany model ROP realizuje zasadę „zanieczyszczający płaci”, przesuwając odpowiedzialność finansową z gmin i mieszkańców na producentów wprowadzających opakowania na rynek. Dzięki temu to podmioty odpowiedzialne za generowanie odpadów będą ponosić koszty ich zagospodarowania.

Rozszerzona odpowiedzialność producenta 2025 – aktualny stan

Warto podkreślić, że zasada rozszerzonej odpowiedzialności producentów już funkcjonuje w Polsce w odniesieniu do innych grup produktów, takich jak:

• opakowania,
• pojazdy wycofane z eksploatacji,
• baterie i akumulatory,
• niektóre odpady (opłata produktowa),
• zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny.

Nowe przepisy dotyczące opakowań stanowią więc rozszerzenie i uszczelnienie istniejącego już mechanizmu, a nie jego całkowite wprowadzenie od podstaw.

Rozszerzona odpowiedzialność producenta projekt ustawy

W związku z wejściem w życie unijnego rozporządzenia PPWR, Polska ma obowiązek wdrożenia nowych przepisów dotyczących opakowań i odpadów opakowaniowych. Proponowanym środkiem realizacji tych wymagań jest nowa ustawa, która zastąpi obowiązującą od 2013 r. regulację.

Nowe przepisy mają ułatwić implementację PPWR, w szczególności w obszarach takich jak:

1. skład i recyklingowalność opakowań,
2. ograniczenie zbędnych opakowań,
3. promowanie opakowań wielokrotnego użytku,
4. etykietowanie,
5. obowiązki producentów,
6. kontrola rynku,
7. rejestry, sprawozdawczość, systemy zbiórki,
8. zielone zamówienia publiczne.

Dla uproszczenia obowiązków wynikających z ROP, przepisy dotyczące niektórych produktów z ustawy z 2001 r. mają zostać przeniesione do nowej ustawy. Ponadto planowana jest zmiana opłaty z rocznej na kwartalną (na wzór opłaty za torby foliowe).

Założenia nowego modelu systemu ROP obejmują m.in.:

1. Wprowadzenie unijnej definicji „producenta” zamiast dotychczasowych pojęć.
2. Nową opłatę opakowaniową, liczona za każdy kilogram wprowadzanego opakowania.
3. Powierzenie marszałkom województw kontroli i rozliczania opłaty opakowaniowej.
4. Utworzenie organizacji PRO przy NFOŚiGW, która w imieniu producentów będzie realizować ich obowiązki.
5. Powierzenie IOŚ-PIB funkcji analityczno-badawczych.
6. Nadzór nad systemem ROP sprawowany przez ministra właściwego ds. klimatu.
7. Zniesienie od 2028 r. obowiązku osiągania poziomów recyklingu i związanych z tym dokumentów DPR i EDPR.
8. Likwidację opłaty produktowej za opakowania od 2028 r.
9. Dostosowanie systemu BDO do nowych wymogów.
10. Dwuletni okres przejściowy na pełne wdrożenie systemu.
11. Zakończenie działalności obecnych organizacji odzysku po 2028 r.
12. Możliwość samodzielnego wypełniania obowiązków ROP przez producentów za zgodą ministra.
13. Zachowanie systemu gospodarki komunalnej przy jednoczesnym zwiększeniu przejrzystości kosztów dla mieszkańców i zaangażowania producentów w ich pokrywanie.
14. Wprowadzenie zachęt do stosowania opakowań wielokrotnego użytku i systemów ponownego napełniania, w tym ulgi podatkowej.

ROP – rola NFOŚiGW, Marszałków Województw i samorządów

Projekt ustawy przewiduje powierzenie Narodowemu Funduszowi Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) zadań organizacji odpowiedzialności producenta. Oznacza to, że NFOŚiGW będzie podmiotem, który w imieniu producentów będzie realizował obowiązki wynikające z ROP, działając w ramach zamkniętego obiegu finansowego. To scentralizowanie zarządzania ma zapewnić większą przejrzystość i efektywność systemu.

Istotną rolę w nowym systemie odegrają również Marszałkowie Województw. Będą oni odpowiedzialni za kontrolę poprawności naliczania i uiszczania opłaty opakowaniowej, a także za redystrybucję wpływów z tytułu tej opłaty. Taki podział ról ma zapewnić zarówno centralny nadzór, jak i regionalną kontrolę nad przepływami finansowymi i realizacją obowiązków.

Wprowadzenie nowego systemu Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta (ROP) ma przynieść wymierne korzyści samorządom, które dotychczas ponosiły większość kosztów związanych z gospodarką odpadami. Zgodnie z zapowiedziami Ministerstwa Klimatu i Środowiska, wsparcie finansowe dla gmin będzie realizowane w dwóch etapach:

1. Stałe finansowanie usług odbioru odpadów – w początkowym okresie gminy otrzymają środki uzależnione od liczby mieszkańców, co zapewni stabilność finansową systemu.
2. Premia za selektywną zbiórkę i recykling – docelowo wsparcie będzie powiązane z masą zebranych i przekazanych do recyklingu odpadów opakowaniowych, co zachęci gminy do zwiększenia efektywności selektywnej zbiórki odpadów i poziomu recyklingu.

Rozszerzona odpowiedzialność producenta od kiedy?

Projekt ustawy o opakowaniach i odpadach opakowaniowych 2025 został wpisany do wykazu prac legislacyjnych Rady Ministrów pod numerem UC100. Planowane jest, że ustawa zostanie przyjęta przez Radę Ministrów w III kwartale 2025 roku. Jak zaznaczyła wiceminister klimatu i środowiska Anita Sowińska, pierwsze rozwiązania zaczną obowiązywać już w 2026 roku, a następne będą wchodziły etapami. Pełne wdrożenie systemu ROP dla opakowań planowane jest na 2028 rok.

Rozszerzona odpowiedzialność producenta – podsumowanie

Planowane na lata 2025–2026 zmiany w systemie Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta to kluczowy krok w modernizacji gospodarki odpadami w Polsce. Nowa definicja producenta, opłata opakowaniowa oraz wyznaczenie ról dla NFOŚiGW i marszałków województw mają usprawnić i uczynić system bardziej przejrzystym i sprawiedliwym. Skorzystają na tym zarówno samorządy, jak i środowisko – poprzez wsparcie finansowe i promocję recyklingu oraz ekoprojektowania.

Pełne wdrożenie systemu, planowane na 2028 rok, wymagać będzie od firm dostosowania się do nowych przepisów i inwestycji w zrównoważone rozwiązania, co w dłuższej perspektywie przyczyni się do budowy odpowiedzialnej, ekologicznej gospodarki zgodnej z unijnymi standardami.

Źródła

• https://www.gov.pl/web/rolnictwo/rozmowy-o-potrzebie-zmian-w-proponowanym-modelu-rozszerzonej-odpowiedzialnosci-producenta-rop
• https://www.gov.pl/web/premier/projekt-ustawy-o-opakowaniach-i-odpadach-opakowaniowych
• https://asekol.pl/blog/rozszerzona-odpowiedzialnosc-producenta-na-czym-polega/
• https://portalochronysrodowiska.pl/zarzadzanie-ochrona-srodowiska/rozszerzona-odpowiedzialnosc-producenta-w-polsce-dlaczego-jej-brak-kosztuje-mieszkancow-3922.html
• https://zerowasteconsulting.pl/rozszerzona-odpowiedzialnosc-producenta-kto-sie-boi-kto-blokuje-kto-traci/
• https://www.portalsamorzadowy.pl/gospodarka-komunalna/ustawa-o-rop-zacznie-obowiazywac-w-2026-r-ministerstwo-zapowiada-zmiany-w-odpadach,602742.html
• https://www.deloitte.com/pl/pl/services/tax/perspectives/ekspres-ESG-podatkowym-okiem/kolejna-odslona-ustawy-ws-rozszerzonej-odpowiedzialnosci-producenta.html